Cái bất cập lớn nhất trong phương pháp học thuật của Giáo sư Trần Đình Sử là ở chỗ diễn giải lại. Đọc thiên kinh vạn quyển mà chỉ làm được cái việc diễn giải lại thì có khác gì đào, kép cứ theo vở của thầy tuồng mà diễn giải lại. Và Giáo sư Trần Đình Sử đã diễn giải lại, theo tôi, là rất sai, trường hợp lý thuyết ngoại biên của Bakhtin. Chỗ này, Giáo sư Trần Đình Sử tỏ ra vào hàng kép nhất mà diễn giải lại cái vở của Bakhtin thôi. Hoàn toàn không có tri thức gì mới và càng không có sự sáng tạo nên khi vận dụng vào văn học Việt Nam hiện nay, khá là sai lầm nguy hiểm, như sự hướng dẫn khoa học cho Trần Ngọc Hiếu, với tư tưởng giải trung tâm, đề cao, cổ động cho cái ngoại biên, cho quá trình ngoại biên hóa đang diễn ra trong văn học Việt Nam.





KIỂM DỊCH TRẦN ĐÌNH SỬ
(Tiếp theo kỳ trước)

  CHU GIANG

Về mọi phương diện, Luận án của Trần Ngọc Hiếu tệ hại nguy hiểm hơn Luận văn của Đỗ Thị Thoan rất nhiều. Tác hại xã hội của nó là ở cấp độ cao hơn. Song chúng tôi sẽ không đề nghị huỷ bỏ Luận án thu hồi học vị, xem xét trách nhiệm của người hướng dẫn khoa học và Hội đồng chấm luận văn.
Nếu làm thế, thì còn gì là khoa Ngữ văn Đại học Sư phạm Hà Nội nữa. Vuốt má nể môi. Mía sâu có đốt nhà dột có nơi. Thôi thì chỉ mong “các ông tí” nhanh nhanh lên để còn lau chùi bát đĩa đậy điệm đồ ăn giống dựng. Nhà nghèo thực không dám phí phạm. Ấy là một lẽ. Còn một lẽ cao sâu cảm động hơn là GS.TS Trần Đình Sử tuy thế, vẫn còn gắn bó với trung tâm, với cái chính thống, với thể chế này lắm. Bởi Giáo sư vẫn tham dự vào Giải thưởng hàng năm của Hội Nhà văn, năm 2014. Giáo sư lại kính tặng tác phẩm dự giải cho nhà văn Dương Trọng Dật, ủy viên Hội đồng Lý luận phê bình Hội Nhà văn Việt Nam để thêm phần hiểu biết tin cậy. Nhà văn Dương Trọng Dật người Bắc, tỉnh Đông (Hải Dương) sau chiến tranh định cư ở TP. Hồ Chí Minh. Đúng là hữu duyên thiên lý mới tương ngộ được như vậy. Tuy không được cái giải gì, nhưng tấm lòng của Giáo sư đối với Hội ta (Chu Giang cũng là hội viên), với chế độ ta, với nền văn học cách mạng - xã hội chủ nghĩa của chúng ta vẫn còn sâu nặng lắm. Nghĩ mà xem. Mâm cao cỗ đầy. Nhà hàng sang trọng. Trống ngược kèn xuôi thiệp mời trang trọng mà khách khứa không thèm đến thì có nhục không? Đằng này bữa cơm rau muối nhưng nặng tình nặng nghĩa. Được lời như cởi tấm lòng. Chủ khách một lòng thành thực, rượu với bia tuy ít vẫn thừa... Cho nên Hội ta tuy chưa được cái Noben nào nhưng đã hơn ngàn lại hơn ngàn đang chờ vào, là người ta trông vào Giáo sư đấy. Quí hóa lắm. Giải nào cho xứng. Trong các bài viết trước đây, có điều gì làm cho Giáo sư không được vui lòng, mong Giáo sư mở lượng khoan dung thì kẻ học trò này hân hạnh vô cùng. Từ nay, chỉ dám thưa với Giáo sư những chỗ chưa được thông khi tiếp cận với tư tưởng của Giáo sư qua một khối lượng trước tác thật là đồ sộ.
Nhìn vào danh mục Những tác phẩm chính của Giáo sư quả thật là choáng ngợp. Trước một GS.TS. NGND hội viên Hội Nhà văn từ địa phương đến quốc gia, tổng chủ biên, chủ biên, biên soạn, viết chung và dịch thuật biết bao nhiêu là công trình... thì dám nói gì nữa chứ. Đọc đi ngắm lại, định thần lại, mới thấy có một công trình biên soạn chung hay lắm, mà Giáo sư quên mất. Xem trong Kỷ yếu Nhà văn Việt Nam hiện đại bản in lần thứ tư, năm 2010 cũng không thấy. Đó là cuốn “Một thời đại văn học mới” (NXB Văn học. H. 1987), Giáo sư có bài hay lắm. Xin trích một đoạn: “Con người của nền văn học đó (văn học cách mạng) không thể nào khác hơn là con người chính trị, con người được nhận thức thể hiện trong bản chất giai cấp, trong các quan hệ của đời sống muôn vẻ, gắn liền với chính trị và được đánh giá từ góc độ chính trị. Đó là điểm cách tân quan trọng nhất, căn bản nhất của văn học ta cũng là đặc điểm chung căn bản của văn học xã hội chủ nghĩa thế giới” (Một thời đại văn học mới. NXB Văn học, 1987, tr.46).
Tôi nói hay là nói đến cái giá trị khoa học của nó. Không có bài luận của GS thì ngay bây giờ cho đến các đời sau người ta không biết con người Việt Nam hồi ấy nó như thế nào. Làm sao mà cắt nghĩa được những công việc long trời lở đất kinh thiên động địa đến nỗi các ông Tây phải cuốn cờ xách túi ra về. Cái con người giai cấp con người chính trị mà làm được như thế chẳng đáng là con người hay sao? Nói thật lòng với GS chứ bây giờ tôi lại ước mong những con người chính trị đó sống lại đông  thêm mạnh ra trăm triệu người cùng chung một ý chí một niềm tin cùng hành động thì cái đám quan liêu tham nhũng buôn gian bán lậu đạo chích đạo văn... còn đường nào đất nào mà hoành hành. Con người cá nhân phong phú đa dạng cũng hay, ai ai cũng là hoa hậu hoàn vũ, ước mơ cho lá rau má to bằng lá sen... thì cuộc đời đẹp làm sao! Nhưng mà cứ như hiện thời, con người cá nhân phong phú đa dạng con người tự do tự chọn... nó làm cho gia đình và xã hội nát như tương bần. Chẳng nói xa xôi cứ nói trong ngành giáo dục - đào tạo, trong nhà trường bây giờ từ mầm non mẫu giáo đến đại học cao học siêu học... thật biết bao nhiêu cái buồn lòng. Chưa đọc thông viết thạo đã phải chạy điểm chạy lớp chạy trường. Lên nữa thì chạy bằng chạy cấp mua luận án bán luận văn ngay nách tường Bộ học... Thầy chẳng theo được Di Tề. Học trò không biết chuyện Tăng Sâm, Phạm Sư Mạnh... Lạnh nhạt với lý tưởng - ước mơ - nghĩa vụ, thay các điển hình người tốt việc tốt bằng các thần tượng, các cảm giác mạnh... đã đưa lớp trẻ đến đâu? Vụ thảm sát ở Bắc Giang năm trước, lại Bình Dương vừa rồi... man rợ khủng khiếp quá. Nhà trường và các thầy nên xem lại sự giáo dục, sự truyền bá truyền thụ kiến thức tri thức cho học trò đi. Cổng trường khắc câu Tiên học lễ... Học trò nó bảo Tiên học phí... Bài Văn hóa và con người trong thời hội nhập... in trên Văn nghệ Nghệ An, nay GS chọn vào sách, là xác đáng, trúng cựa lắm. Tôi rất tán thành. Nhưng trong khung cảnh xã hội như trên mà lại đề cao ngoại biên, đề cao, khuyến khích giải trung tâm, giải chính thống, giải truyền thống, phá vỡ cái hiện hữu, cái tiền lập. Tất cả đều đem ra làm vè, giễu nhại từ lãnh tụ anh hùng dân tộc danh nhân văn hóa cho đến thuần phong mĩ tục... thì đưa xã hội đến đâu? Tự do sáng tạo mà giễu cợt chớt nhả cá đối bằng đầu có giống Quát (Cao Bá Quát)... có như Xương (Trần Tế Xương)... (LA. 109) rồi diệt cả Lục Vân Tiên, cả cụ Chiểu (Đồ Chiểu), thơ chỉ cốt vần vè mà không thành một chút nội dung nào lại có thể tôn vinh hay sao (LA. 180)? Ấy là chỗ rất bất cập của Giáo sư. Nó chẳng xứng với một người làm lý luận chuyên nghiệp, một nhà khoa học về đường lý luận (văn học) như Giáo sư tự nhận.
Những bất cập của Giáo sư về đường tri thức cụ thể nó nhiều lắm, thôi ta chẳng nói. Mà đi tìm nguyên nhân của nó. Đó chính là phương pháp tư duy, phương pháp luận nghiên cứu khoa học của Giáo sư. Chỗ này cần làm rõ, không phải chỉ vì Giáo sư, mà vì muôn ngàn Giáo sư trong tương lai. Giáo sư chẳng qua chỉ là cái ví dụ cụ thể cái mẫu bệnh phẩm trong sự kiểm dịch mà thôi.
Nay xin kiểm dịch sơ qua quyển Trên đường biên của lý luận văn học. NXB Văn học. H. 2014. Tác phẩm tham dự Giải thưởng hàng năm của Hội Nhà văn đã nói trên.
Không rõ trong Tuyển tập Trần Đình Sử, NXB Giáo dục. H. 2004, sự trước tác của Giáo sư như thế nào, vì tôi chưa có hân hạnh được tiếp cận. Nhưng sau 10 năm Giáo sư mới đưa ra cuốn Trên đường biên... mà Giáo sư tự nhận Đây là cuốn sách của một người làm lí luận... trong hành trình tự vượt lên mình. (Lời nói đầu. Viết ngày 10-6-2014 tại Hà Nội).
Cứ xem như thế thì sự trước tác ở đây còn phải nghiêm cẩn hơn cả Tuyển tập... (năm 2004). Là cái dịp tự duyệt lại mình tự vượt lên mình thì một ý tưởng, một câu một chữ càng phải nên thận trọng, thực sự là mình tự vượt lên chứ không phải mình tự tụt xuống. Cho nên xin thưa với Giáo sư ba điểm trong cuốn sách mới này: một về thái độ học thuật. Một về phương pháp học thuật. Một về cụ thể học thuật.
Xin được tuần tự.
- Về thái độ học thuật:
Giáo sư viết: Các ý kiến của tôi chắc chắn khó tránh khỏi khuyết điểm, mâu thuẫn hoặc chưa chín. Đó cũng là chuyện thường tình. Đây là câu cuối cùng trong Lời nói đầu.
Thế là giáo sư kiêu ngạo quá. Trịch thượng quá. Xem thường khoa học, xem thường bạn đọc quá. Có khuyết điểm ư, có chưa chín ư... đó là sự thường tình, là chuyện thường tình nhé. Ăn được thì ăn xài được thì xài không thì bỏ đó nhé. Sống mới chả chín. Đây chỉ có thế. Nó là chuyện thường tình xưa nay. Rách chuyện.
Thưa giáo sư, một cá nhân không tránh khỏi được thiếu sót. Nó là thực tế. Như một qui luật. Vì cá nhân là một người. Cái nhìn cái nghĩ của một người làm sao bao quát hết cả. Làm sao bằng được muôn người. Cho nên nó là sự thường gặp. Nhưng không vì nó là sự thường mà xem nó là thường tình, không tỏ ra cẩn trọng. Nên người xưa thường mở đầu bằng Phi lộ (lời dẫn trước), Lời thưa trước, Đôi lời này kia, và cuối bài, cuối sách luôn tỏ ra khiêm nhường, thường dùng chữ cẩn chí, cẩn tự, lời cầu mong được chỉ giáo, được bổ chính... Rằng “người viết tuy thế này thế kia, vẫn không  tránh khỏi thế này thế kia... Mong được các bậc cao minh chỉ giáo cho...”. Nói xa thì như thế, nói gần thì như nhà văn nhà giáo lão thành Phạm Toàn trong lời giới thiệu cho Tập tiểu luận viết bằng tiếng Pháp của cụ Phạm Thượng Chi quá cố, cũng dùng mấy chữ Phạm Toàn cẩn tự ở cuối bài. Có đâu như Giáo sư, quẳng ra một câu Đó cũng là chuyện thường tình rồi chấm hết. Trong học thuật mà thái độ như thế thì rất khó tự vượt mình, vì cái gót Asin nó còn nặng lắm. Người xưa xem thói kiêu ngạo là căn bệnh tệ hại nhất của kẻ sĩ cũng là có lý lắm (Xem Danh ngôn Hán học. Trần Lê Nhân. NXB Văn học. H. 2008). Bây giờ thì càng có lý.
- Về phương pháp học thuật:
Giáo sư viết: Tôi là người đã được đào tạo nhiều năm trong môi trường lý thuyết cũ, bao nhiêu năm tuổi trẻ dành đọc các lý thuyết xơ cứng. May mà tự biết tìm đọc các tinh hoa lí luận Liên Xô cũ của Mikhail Bakhtin, Dimitri Likhachev, Jouri Lotman, tôi đã nhận thấy những hạn chế của lí thuyết Xô Viết và tìm cách diễn giải lại, trước hết cho bản thân mình, sau cung cấp cho bạn đọc tham khảo.
Tôi đã nhiều lần tham gia và chủ biên giáo trình lí luận cho các trường đại học, đã cố gắng đưa vào các tri thức mới (Lời nói đầu. Trên đường biên... Sđd., tr.8).
Cái bất cập lớn nhất trong phương pháp học thuật của Giáo sư là ở chỗ diễn giải lại. Đọc thiên kinh vạn quyển mà chỉ làm được cái việc diễn giải lại thì có khác gì đào, kép cứ theo vở của thầy tuồng mà diễn giải lại. Và Giáo sư đã diễn giải lại, theo tôi, là rất sai, trường hợp lý thuyết ngoại biên của Bakhtin. Chỗ này, Giáo sư tỏ ra vào hàng kép nhất mà diễn giải lại cái vở của Bakhtin thôi. Hoàn toàn không có tri thức gì mới và càng không có sự sáng tạo nên khi vận dụng vào văn học Việt Nam hiện nay, khá là sai lầm nguy hiểm, như sự hướng dẫn khoa học cho Trần Ngọc Hiếu, với tư tưởng giải trung tâm, đề cao, cổ động cho cái ngoại biên, cho quá trình ngoại biên hóa đang diễn ra trong văn học Việt Nam.
Về lý thuyết ngoại biên của Bakhtin là vấn đề cũng dài dòng văn tự. Nhưng cần phải đặt ra những vấn đề khi tiếp cận với thuyết của Bakhtin.
Về tư cách học thuật của Bakhtin là không hoặc chưa đáng tin cậy. Xem Ngô Tự Lập trên Lý luận phê bình văn học nghệ thuật - Tạp chí của Hội đồng LLPBVHNT TW - số tháng 5-2015 thì Bakhtin có nhiều khả năng là một tay đại bịp. Tuy nhiên, phải chờ đợi thông tin ở các chuyên gia văn học Nga. Biết đâu là ngược lại. Nhưng các trích dẫn của Giáo sư về Bakhtin là chưa đáng tin cậy, thậm chí có chỗ theo chúng tôi, là giáo sư đã diễn giải lại một cách ngô nghê, như câu này: Theo Bakhtin, biên giới (đường biên, ranh giới, giới hạn, tiếp giáp, ngoại biên) không phải là vùng khép kín, bất biến mà là nơi mở ra, tạo thành tính chất chưa hoàn thành của đời sống và văn hóa (TĐB... tr.315). Thật là thấy người ăn cũng thò tay vào bị... đời sống và văn hóa có bao giờ là hoàn thành nhỉ? Viết rồi dịch rồi diễn giải lại một sự vô nghĩa, nó phí phạm quá. Trong động từ tiếng Nga chia ra thể hoàn thành và chưa hoàn thành, thời quá khứ, hiện tại và tương lai. Từ những ký ức của ngôn ngữ mẹ đẻ mà Bakhtin viết như thế, ấy là chuyện của ông ấy. Nhưng khi đọc và diễn giải lại cho người Việt, sang tiếng Việt, thì phải khác tiếng Nga chứ. Đời sống và văn hóa mà hoàn thành thì thành đại nghĩa địa rồi, còn gì phải bàn nữa chứ. Ấy, cái nô lệ học thuật chữ nghĩa tuy thế cũng vui. Chứ cẩn tự như Phạm Toàn thì còn gì mà nói.
Nhưng vấn đề còn quan trọng hơn. Cần phải xem Bakhtin đưa ra thuyết ngoại biên hóa trong hoàn cảnh như thế nào. Về chủ quan - tác giả, tức Bakhtin, về khách quan, ngoại quan, là xã hội Xô viết, cuộc sống Xô viết thời đó. Và mục đích của các trường phái phương Tây thời đó.
Theo Ngô Tự Lập thì Bakhtin là người chống Mác quyết liệt từ đầu đến cuối. Cái giải trung tâm, ngoại biên hóa, chống lại trung tâm, chính thống của thuyết ngoại biên là có nguồn cơn từ đó chăng? Và phương Tây bốc Bakhtin lên như nhà bác học lớn của thời đại, nhà tư tưởng lớn của thời đại, phải chăng, trước hết, và xuyên suốt, cuối cùng, vì Bakhtin là kẻ không đội trời chung với chủ nghĩa Mác? Mà việc bốc thơm, tung hô Bakhtin ở Việt Nam gần đây nó có cái hơi hướng đó không?
Nhưng mà qua sự diễn giải lại Bakhtin thì thấy thầy trò Giáo sư rất đáng buồn cười, nhất là câu này “Mikhail Bakhtin quan niệm bản chất văn hóa nằm ở ngoại biên” (Sđd., tr.314). “Lĩnh vực văn hóa không có nội địa, bởi vì toàn bộ nó nằm trên đường biên...” (Sđd., tr.314). Rồi theo thầy, Giáo sư Trần viết: Tôi hình dung lí thuyết văn học như một không gian, mà đường ranh giới của nó tiếp giáp với các không gian lí thuyết khác. Mọi đổi thay lí thuyết đều diễn ra trên đường ranh giới này. Mọi cố gắng của tôi cũng đều nằm trên đường ranh giới Cái gì đang ở biên có nghĩa là chưa vào tâm... (Sđd., tr.9).
Giáo sư quả là một học trò rất vụng về của Bakhtin. Trò mà như thế biết thầy làm sao! Văn hóa đâu phải ở các chợ đường biên.
Để khỏi mất thì giờ của bạn đọc, xin khái lược thế này: Thế giới vô cùng phong phú đa dạng nhưng có qui luật. Mỗi một phạm vi lĩnh vực, một thực thể... có qui luật của nó. Khi nghiên cứu khoa học phải tìm ra sự khác nhau giống nhau và quan trọng hơn là phạm trù này có thể vận dụng được gì ở phạm trù kia, mà không thể thuyền đua thì lái cũng đua con cóc cũng nhảy con cua cũng bò... ấy là về lí thuyết. Hiệu ứng ngoại biên mà Bakhtin vận dụng là của lí thuyết sinh học. Ở vùng giáp ranh giữa hai môi sinh môi trường thì sinh vật phát triển cực mạnh, cực phong phú. Cái đó cũng đúng mà cũng chưa hoàn toàn. Vùng nước lợ quả là lắm thứ tôm cá. Nhưng nó chỉ nhiều chỉ lắm ở đấy. Cái đa dạng phong phú của vùng giáp ranh (nước lợ) cũng có cái hay - như món cá song cá vược con nhệch con nhạc chẳng hạn). Nhưng con cá ngừ đại dương con cá voi cá mập cũng có giá của nó chứ. Cấu trúc của các hệ thống xã hội, về chính trị, hành chính, kinh tế, văn hóa nghệ thuật... nó khác lắm. Không thể đem mô hình, lý thuyết đường biên sinh học mà vận dụng vào được, mà hô hào giải trung tâm, ngoại biên hóa. Bakhtin có động cơ mục đích của ông ta. Còn trong học thuật nói chung và ở Việt Nam nói riêng, không thể nhắm mắt tụng theo Bakhtin được. Thôi không dài dòng nữa. Mời Giáo sư vào chính khu rừng nhiệt đới - như Cúc Phương chẳng hạn, rồi lại lên vùng giáp ranh như Sapa chẳng hạn, xem nó giống nhau khác nhau thế nào. Xem sức sống ở đâu mạnh hơn, phong phú hơn. Rồi về Hà Nội, nhờ cái Hội trường Viện văn chẳng hạn, phương chi nhiên hậu, ta hẵng bàn đến cái ngoại biên và ngoại biên hóa.
Giáo sư tự nhận có mâu thuẫn là đúng. Giáo sư dẫn giải Bakhtin rằng văn hóa không có nội địa, cũng không có trung tâm, tất cả là ở ngoại biên. Nhưng xướng xuất lí thuyết, Giáo sư lại hàm ý mong vào được Trung tâm vào được tâm: Cái gì đang ở biên có nghĩa là chưa vào tâm... (Sđd., tr.9). Giáo sư ơi, ở tâm, ở trung tâm, nó có cái gì đâu, nó có gì đâu mà mong vào! (Ấy là theo tinh thần tư tưởng của Bakhtin). Vả lại, một lần mâu thuẫn thì thể tất được thịt da ai cũng là người, nhưng nhiều lần, và ở những chỗ rất quan trọng thì thành ra anh hàng bán mâu rao thuẫn, cái gì cũng đâm thủng, cũng giải được mà không có cái gì đâm thủng được giải hóa được...
- Về cụ thể học thuật:
Có nhiều, xin nêu một vài làm ví dụ. Giáo sư viết:
“Tuy nhiên, truyền thống tư tưởng của chúng ta thiếu vắng các cuộc tranh luận khoa học thực sự, vì truyền thống ấy coi trọng chữ “đồng”, “tam giáo” rất khác biệt vẫn “đồng nguyên”. Do coi trọng chữ đồng cho nên xã hội, văn hóa ít có biến động lớn, xã hội gần như dẫm chân tại chỗ, ít phát triển” (Sđd., tr.308).
Giáo sư không hiểu những đặc điểm rất quan trọng của lịch sử chính trị và văn hóa của Việt Nam. Tranh luận khoa học thực sự đúng là còn ít nhưng thiếu vắng thì không đâu. Hỏi các cụ Ngô Đức Kế, Huỳnh Thúc Kháng, Tô Ngọc Vân... xem. Hòa đồng tôn giáo là một tư tưởng tích cực trong đời sống văn hóa xã hội Việt Nam. Ở ta không có kỳ thị mâu thuẫn chiến tranh tôn giáo vì là như thế. Quí lắm! Sau này đến Tứ giáo (thêm Thiên chúa giáo) vẫn đồng ở chỗ nguyên nên các giáo hiện tồn vẫn chung câu tốt đời đẹp đạo. Như một làng Xuân Phả (Xuân Trường - Thọ Xuân - Thanh Hóa). Trong làng có chùa, có nhà thờ, có văn miếu, có Bái thờ (thờ Lê Thái Tổ). Đạo nhà ai nhà nấy thờ. Lại nói do coi trọng chữ đồng cho nên xã hội, văn hóa ít có biến động lớn, xã hội gần như dẫm chân tại chỗ, ít phát triển (!). Chỗ này mà dám biện luận với Giáo sư thì hóa ra dạy chân dài vén áo. Nên xin mượn lời một người đồng bào, ông Nguyễn Văn Trọng, viết: Đạo lý cương thường của Khổng Mạnh rõ ràng trói buộc con người... (Bàn về Tự do. NXB Tri thức. H. 2014, tr.264) khi cuốn Bàn về Tự do của John Stuart Mill công bố lần đầu ở Anh năm 1859 thì đến năm 1871 người Nhật đã dịch và in hàng triệu bản (Sđd., tr.262). Trong khi đó Tự Đức trọn đời chỉ có hai lần ra khỏi cung cấm còn thì tự trói mình trong đó với mấy trăm bà vợ và việc nước thì giao cho bề tôi của Khổng Mạnh trước khi là bề tôi của mình như Phan Thanh Giản... Xã hội Việt Nam thời phong kiến ít biến động, ít phát triển, dẫm chân tại chỗ không phải do trọng chữ đồng đâu, Giáo sư hiểu rất sai về vấn đề rất lớn.
Định thôi, mà không đành không nỡ. Thôi thì cho nó trót. Giáo sư viết: “Chân lý nằm trong đối thoại và chỉ qua đối thoại mới được mọi người thừa nhận. Và ai có điều kiện nghiên cứu, tìm hiểu, học hỏi thì sẽ có điều kiện tiếp cận chân lý nhiều hơn người chỉ biết áp đặt nhận định tuỳ tiện (Sđd., tr.309).
Chỗ này khó nói quá. Có điều kiện học tập tìm hiểu nghiên cứu thông thạo ngoại ngữ như Giáo sư thì điều kiện tiếp cận chân lý hẳn là hơn người nhiều lắm. Nhưng giáo sư nhầm. Tất cả các yếu tố, điều kiện Giáo sư nói chỉ là một nửa của vấn đề, mà là nửa phụ, nửa lý thuyết giấy tờ sách vở thôi. Thưa Giáo sư, chân lý được kiểm nghiệm được khẳng định thừa nhận là trong thực tiễn, qua thực tiễn. Qua đối thoại mà có được chân lý thì Giáo sư thua xa các chị em trên chợ Đồng Xuân.
Có bạn đọc hỏi: Kỳ này không cấp thời kiến nghị... nữa à? Như kỳ trước đã nói, vuốt má nể môi, chứ cạn tàu ráo máng... thì con em mình nó biết học hành thi cử vào đâu? Sát nhất miêu cứu vạn thử. Vả lại, Khoa Ngữ văn Đại học Sư phạm Hà Nội có truyền thống đáng kính đáng quí. Các thầy học của tôi từ đấy mà ra. Phải nhớ ơn tôn kính bảo vệ chứ. Với lại, Khoa Ngữ văn ĐHSPHN hiện tiền cũng còn nhiều thầy cô có lương tri lương năng, chứ đâu chỉ có cái cặp đôi kép Vị trí bên lề... và Lý thuyết trò chơi...
Đã cặp đôi lại còn kép! Đúng thế. Vì có những hai cặp đôi, chẳng kép là gì.
Có cái sự như thế thì thông tin đến bạn đọc như thế. Còn thì tuỳ ông Bộ trưởng Bộ Giáo dục - Đào tạo, tuỳ nhà trường ĐHSPHN, tuỳ Khoa Ngữ văn... Nhưng mà - nếu có lòng tự trọng - Giáo sư nên trả lại trách nhiệm khoa học, uy tín và danh vọng Giáo sư Trưởng khoa, Nhà giáo nhân dân... cho dư luận. Nếu không, công luận cũng có cách xử sự của công luận. Từ tấm gương của Giáo sư, tôi nghĩ, thà làm đầu cái ti cai tí nhà mình còn hơn làm cái đuôi chín ngà cho nhà BaKhờ BạcTin!
Kính sợ mong chờ đối thoại cho nó ra chân lý, thưa Giáo sư!

Hà Nội, 15-7-2015

Nguồn: Báo Văn Nghệ TPHCM